Laaggeletterdheid & communicatie: hoe maak je je teksten toegankelijk en leesbaar voor iedereen?
Wist jij dat 2,5 miljoen mensen in Nederland van 16 jaar of ouder moeite hebben met lezen, rekenen of schrijven? Dit is 18% van alle mensen in Nederland. Dus 1 op de 6 mensen. De kans is dus groot dat iemand op jouw werk, in jouw vriendengroep of in jouw familie hier ook mee te maken heeft! En dat terwijl onze samenleving grotendeels ingericht is op taal. Als zo’n groot deel van de samenleving laaggeletterd is, dan betekent dat ook iets voor jouw communicatie-uitingen. De vraag is ook: mis je potentiële klanten als je geen rekening houdt met laaggeletterden? En wat kun je doen om je communicatie toegankelijk te maken voor alle doelgroepen?
Wat is laaggeletterdheid?
Even terug naar het begin. Wat is laaggeletterdheid? Je bent laaggeletterd wanneer je moeite hebt met lezen, schrijven en/of rekenen. Dit wordt vaak door de war gehaald met een analfabeet (iemand die niet kan lezen en schrijven), maar een volwassene die laaggeletterd is, is geen analfabeet. Een laaggeletterde kan wél lezen en schrijven, alleen niet goed genoeg om helemaal mee te doen in de samenleving. Vaak heb je dan ook beperkte digitale vaardigheden. Dan vind je bijvoorbeeld omgaan met een computer of een smartphone lastig. Niet goed kunnen lezen, schrijven en/of rekenen heeft gevolgen. Je vindt bijvoorbeeld minder snel een baan of hebt minder grip op je geldzaken
Wat betekent laaggeletterdheid voor communicatie?
In de communicatiewereld staat tekst vaak centraal, in wat voor een vorm dan ook. Voor mensen met laaggeletterdheid is dit natuurlijk lastig. Doordat mensen met laaggeletterdheid soms dingen niet goed kunnen begrijpen ontstaan er misverstanden. Uiteindelijk willen we natuurlijk het liefst dat er zo min mogelijk mensen laaggeletterd zijn in Nederland, maar dit probleem kunnen we niet 1, 2, 3 oplossen. Het is duidelijk dat communicatieprofessionals en hun opdrachtgevers nú al iets moeten doen!
Hoe kun je als communicatieadviseur inspelen op laaggeletterdheid?
Er zijn vele manieren om in te spelen op laaggeletterdheid. Allereerst kun je natuurlijk werken met veel beeld en geluid, in plaats van lange teksten. Maar, soms ontkom je niet aan geschreven woorden. Daarom hebben wij 15 tips voor je verzameld om als communicatieadviseur teksten begrijpelijk te maken voor laaggeletterden:
1. Gebruik geen moeilijke woorden of jargon (vaktaal). Zorg dat je altijd woorden gebruikt die makkelijk te begrijpen zijn. Een handige website voor simpele woorden is zoekeenvoudigewoorden.nl
2. Schrijf op taalniveau A1/1F. Vaak wordt taalniveau B1 aangehouden voor teksten. Maar, dit is niet voor iedereen te begrijpen. Wanneer er op taalniveau A1 of 1F wordt gecommuniceerd begrijpen laaggeletterden de tekst beter. Kies daarom voor deze taalniveaus.
3. Geef duidelijk het onderwerp van de tekst aan. Het is belangrijk dat een laaggeletterde direct begrijpt waar de tekst over gaat. Kies er daarom voor het onderwerp helder te verwoorden.
4. Houd zinnen kort. Zorg dat je zinnen opdeelt. Het is beter om twee korte zinnen te hebben dan één hele lange zin.
5. Zorg dat je korte alinea’s gebruikt. Korte alinea’s zijn een stuk overzichtelijker voor laaggeletterden. Elke alinea heeft een aparte titel, waardoor het voor laaggeletterden beter te begrijpen is waar de tekst over gaat.
6. Gebruik een groot en duidelijk lettertype. Kleine, onduidelijke lettertypes zorgen voor verwarring. Kies voor een groot en duidelijk lettertype: zo hebben laaggeletterden snel door wat er staat.
7. Zorg dat je snel tot de kern komt. Overbodige informatie geven is alleen maar onduidelijk voor mensen die laaggeletterd zijn. Zet daarom niet teveel poespas in een tekst en kom snel to-the-point.
8. Vermijd spreekwoorden en gezegdes. De Nederlandse taal is al lastig genoeg. Maak het daarom niet moeilijker met spreekwoorden en gezegdes.
9. Schrijf afkortingen voluit. Dit verrast je misschien. Je zou juist denken dat afkortingen een tekst veel overzichtelijker maken, maar niks is minder waar. Voor een laaggeletterde is het juist lastig, omdat ze extra moeten nadenken wat de afkorting betekent. Schrijf ze daarom voluit!
10. Gebruik de vaste Nederlandse taalvolgorde. Bouw je zin als volgt op: onderwerp-persoonsvorm-lijdend voorwerp. Zo zijn zinnen voor laaggeletterden een stuk makkelijker te begrijpen
11. Schrijf getallen in cijfers. Het schrijven van getallen in cijfers zorgt ervoor dat de laaggeletterde de getallen sneller begrijpt.
12. Gebruik woorden die je in het dagelijks leven ook zou gebruiken. Het is voor laaggeletterden makkelijker om woorden te lezen die ze in hun dagelijks leven zelf ook gebruiken. Spreektaal, dus.
13. Bied niet te veel nieuwe informatie in een keer aan. Wanneer laaggeletterden te veel informatie aangeboden krijgen, wordt het moeilijker om alles te begrijpen en te onthouden. Wees dus zuinig met de hoeveelheid informatie.
14. Herhaal belangrijke informatie. Wanneer een laaggeletterde informatie vaker ziet of hoort, wordt het beter opgeslagen. Daarom is het belangrijk om de belangrijkste informatie vaker te herhalen.
15. Schrijf actief. Wanneer je actief schrijft zijn zinnen korter en het sneller duidelijk voor laaggeletterden.
Meer informatie over communicatie en laaggeletterdheid?
Heb je door onze krachtvoer een duidelijk beeld over laaggeletterdheid, maar wil je nog meer tips of hulp bij het toepassen van de juiste communicatiestrategie voor laaggeletterden? Neem dan contact met ons op via info@communicatiekrachten.nl of bel naar (024)7820000.
Geschreven door Eline Jonkman
